Tork anahtarı nedir?
Tork nedir?
Dönme momenti nedir?
Tork nedir : Bir eksen etrafında dönen bir cisimi örnek verebiliriz. Tork; bu dönen tekerleğin dönme ekseni ve kuvvetin uygulandığı nokta arasındaki dikme ile kuvvetin çarpımına verilen isimdir.
Bir manivela kolunu örnek alalım. Manivela kolunun uzunluğunun 20cm olsun. 20cm'lik manivela kolunun bir ucunda bir cıvata, diğer ucunda 5 kiloluk ağırlık olduğunu düşünün.
Bu ağırlığın manivela kolu vasıtasıyla cıvataya uygulayacağı tork; yani döndürme momenti ,yada döndürme kuvveti
M=g (Yer çekimi ivmesi - yatay kuvvetlerde ivme değeri ne ise o) x m (ağırlık) x l (uzunluk-kol mesafesi) yani 10x5x0.2= 10Nm tork uygular.
Peki tork anahtarları otomobillerde nerelerde kullanılır? Ne işe yarar? Nedir bu tork anahtarı?
Motor üst kapağı ,dozer cer dişlisi gibi bazı kritik parçalar belirli tork değerlerinde sıkılması gerekir. Yani cıvata ne çok sıkı nede çok gevşek olmalıdır. Bu değerde cıvatayı sıkmak için tork anahtarı kullanılır. Yani fazla sıkarak cıvatayı koparmamak, ve sıkıştırma esnasında sızdırmazlık elemanlarına (conta, oring, keçe) zarar vermemek için kullanılır.
Tork anahtarını kullanmak için önce sıkacağımız parçanın tork değerini bilmemiz gerekiyor. Ya bunu biz hesaplayacağız. Bu mühendislik bir iştir. Yada makinenin katalog değerlerini okuyacağız.
Sıkılmış bir civatayı açıp sonra aynı tork değerinde geri takmamız gerekiyorsa bunu tork anahtarıyla yapabiliriz. Önce düşük bir tork değerine anahtarı ayarlarız. Sonra tork anahtarı ile cıvatayı açmaya çalışırız.
Tork anahtarı boşa dönmeli. Sonra 5 er birim anahtarın tork değerini yükselterek cıvatanın açıldığı değeri bulabiliriz. Cıvatayı sıkarken de yine aynı değere getirerek açtığımız tork değerinde sıkmış oluruz.
Tork anahtarlarının arkasında bir ayar vidası bulunur. Bu vidayı çevirerek istediğiniz tork değerine anahtarı ayarlayabilirsiniz. Bu tork değerinden daha yüksek kuvvet uyguladığınızda anahtar boşa dönecektir. Bu sayede istediğiniz değerde cıvatanızı sıkabilirsiniz.
Tork anahtarı kullanımında bir kaç püf nokta vardır. Öncelikle bir eliniz anahtarın lokma takılan yerinde olsun ve anahtarın cıvataya dik durmasını sağlasın. Bu çok önemli bir husustur. Dik durmayan anahtar istenilen değeri yakalayamaz. Diğer elinizle de cıvatayı sıkmak yada açmak için kuvvet uygulayın.
Bir diğer önemli püf noktası istediğiniz tork değerine kademeli olarak yükselmenizdir. Özellikle parçada birden fazla cıvata-somun varsa bu husus çok daha önemlidir. Örneğin bir motorda piyano dediğimiz sübapları tutan parçayı takacak olalım. Yada motor üst kapağını. Motorun söz konusu parça için tork değeri 80 Nm olsun. Bu değere en sağlıklı 3 kademede ulaşabiliriz. Önce tork anahtarını 60 Nm ye ayarlarız ve somunları -cıvataları bu değerde sıkarız. Tork anahtarı rahatça boşa dönene kadar sıkmaya devam ederiz. Sonra anahtarımızı 70 Nm değerine ayarlar ve bu değerde cıvataları sıkmaya devam ederiz. En son anahtarımızı 80 Nm değerine ayarlayıp son sıkma işlemini yaparız. En sağlıklı sıkma yolu budur. Cıvata yada somunları sıkarken çapraz cıvata- somunları sıkarak ilerlememiz önemlidir. Her sıkma değerinde yani her kademe sıkma yaptığımızda emin olmak için farklı bir sıra ile tekrar sıkmamız ve anahtarın boşta dönüp dönmediğinden emin olmamız işimizi daha sağlama almamızı sağlayacaktır.
Tork anahtarı nasıl bir parçadır? Aşağıda fotoğrafını görebilirsiniz.